ดอกจำปี

ดอกจำปี (Michelia alba) เป็นไม้ดอก ไม้มงคล ที่ทนต่อสภาพอากาศร้อนมีดอกตลอดทั้งปี ทั้งยังส่งกลิ่นหอมที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว ด้วยเหตุนี้ในช่วงสมัยโบราณคนจนมักนำมาใช้เป็นดอกไม้บูชาพระ หรือนำมาร้อยเป็นพวงมาลัย นำมาทัดผม ทำขนมอบ รวมไปถึงพิธีต่าง ๆ ในวัฒนธรรมไทย ถือว่าเป็นดอกไม้คู่คนไทยอีกหนึ่งชนิด อันสืบเนื่องมาจากดอกจำปีถูกเขียนลงในบทกวีของสุนทรภู่ที่เปรียบเทียบผู้หญิงดั่งดอกไม้ ที่มีความงาม ความหอม น่าถนอมไว้ข้างกาย ในเวลาต่อมาก็ได้เริ่มขยายสายพันธุ์ต่าง ๆ ซึ่งในปัจจุบันจำปีมีสายพันธุ์มากกว่า 50 สายพันธุ์ทั่วโลก ดังนั้นเพื่อไม่ให้สายพันธุ์จำปีสูญหายไปจึงต้องมีการอนุรักษ์เอาไว้ด้วยวิธีการขยายพันธุ์ในรูปแบบต่าง ๆ เช่น การตอนกิ่ง การปักชำ การเสียบยอด และการเพาะเมล็ดเป็นต้น

ความเป็นมาของดอกจำปี

ดอกจำปี ที่พบเห็นเป็นสวนใหญ่ในแถบภูมิประเทศเขตร้อนนั้น มีหลักฐานถึงถิ่นกำเนิดที่ไม่แน่ชัด ซึ่งภายหลังนักสำรวจก็ได้สันนิฐานว่า จำปี มีถิ่นกำเนิดมาจากจีน มาเลเชีย อินโดนีเชีย และประเทศไทย ที่พบเห็นได้ทั่วทุกภาค ทั้งยังถูกเขียนไว้ในตำราวรรณคดีไทยอยู่หลายเรื่องเกี่ยวกับดอกจำปี ที่สื่อถึงความงาม ความหอมดั่งผู้หญิงที่ชายกำลังชอบและกำลังหลงไหลอยู่ในสมัยโบราณ เช่นวรรณคดี อีเหนา ที่สุนทรภู่ได้ประพันธ์เอาไว้ นอกจากนี้ดอกจำปียังถูกนำมาใช้ในงานพิธีต่าง ๆ เช่น นำไปบูชาพระ ร้อยมาลัย แช่น้ำทำน้ำอบ อบขนม ร่วมไปถึงพิธีในงานแต่ง งานมงคลต่าง ๆ จนมาถึงปัจจุบัน และสามารถพบเห็นต้นจำปีที่ออกดอกสวยงามได้ตามบ้านเรือน วัด สวนสาธารณะในสถานที่ต่าง ๆ ทั่วไป

ชีววิทยาดอกจำปี

ดอกจำปี หรือจำปี มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Michelia alba DC. อยู่ในอาณาจักรของ พืชดอก จัดให้อยู่ในวงค์ของ วงค์จำปา ที่เป็นไม้ยืนต้นขนาดปานกลาง เมื่อเจริญเติบโตเต็มที่จะมีความสูงประมาณ 10-20 เมตร ดอกออกตลอดปี ช่วงข้างขอบใบ ดอกเป็นสีขาวออกเหลือง กลีบดอกเรียวแหลมคล้ายปากเป็ด กิ่งแตกหักง่าย ส่วนของใบเป็นใบเลี้ยงเดี่ยว รูปทรงรีส่วนปลายแหลมมีขน เกสรเพศผู้ พบเห็นเป็นจำนวนมากประมาณ 20-32 อัน ส่วนเกสรเพศเมียด้านก้านจะชูเกสรออกมา พบรังไข่โประมาณ 10-13 อัน มีกลิ่นหอม

สายพันธุ์ของดอกจำปี

จำปี เป็นไม้ดอกที่ส่งกลิ่นหอมทนต่อสภาพอากาศที่ร้อนจัดได้เป็นอย่างดีทั้งยังออกดอกได้ตลอดทั้งปี และมีกลิ่นหอมแรงเป็นเอกลักษณ์ จำปีมีสายพันธุ์หลากหลายกว่า 50 สายพันธุ์ และส่วนใหญ่พบดอกจำปีในไทยมากที่สุด ดังสายพันธุ์ต่อไปนี้

จำปีหลวง (Michelia Champaca Blume) มีดอกสีขาว กลีบดอกเรียงซ้อนกันหลายชั้น

จำปีลูกผสม (Michelia x Alba (DC.) Figlar) มีดอกสีสันสดใส ดอกมีขนาดใหญ่กว่า จำปีหลวง

จำปีแดง (Michelia Champaca f. Rubra) มีดอกสีแดงเข้มถึงม่วง กลีบดอกใหญ่

จำปีจีน (Michelia Figo) มีดอกสีขาว กลีบดอกเรียงซ้อนกันหลายชั้น

จำปี Susan (Michelia Susan) มีดอกสีขาว กลีบดอกมีขนาดใหญ่เรียงซ้อนกันหลายชั้น

จำปียูนนาน (Michelia Yunnanensis) มีดอกสีขาว กลีบดอกเรียงซ้อนกันหลายชั้น

การขยายพันธุ์ของต้นจำปี

นับว่าเป็นไม้ดอก ไม้มงคลคู่กับคนไทยมาอย่างช้านานสำหรับต้นจำปี การอนุรักษ์เพื่อให้อยู่คู่กับคนไทยสืบต่อไปก็ถือว่าเป็นเรื่องสำคัญ ซึ่งการขยายสายพันธุ์เพื่ออนุรักษ์ให้คงทนก็มีหลากหลายวิธี และคนส่วนใหญ่มักนิยมใช้วิธีดังต่อไปนี้

การตอนกิ่ง

ถือว่าเป็นวิธีที่สะดวกและง่ายที่สุด ซึ่งก่อนจะทำการตอนกิ่งควรเลือกกิ่งอ่อนเริ่มแก่อวบสมบูรณ์ วัดความยาวจากส่วนยอดประมาณ 20-30 เซนติเมตร ก่อนจะทำการกีดสามารถทาสารเร่งรากเพิ่มเติมได้ เมื่อตัดแล้วควรรีบนำไปเพราะชำด้วย พีทมอส หรือขุยมะพร้าวห่อหุ้มให้มิดชิด รดน้ำให้ชุ่ม แล้วทิ้งไว้รอเวลาแล้วสังเกตหากรากยาวแข็งแรงแล้ว สามารถนำไปปลูกได้

การปักชำ

มีวิธีและขั้นตอนการทำคล้ายกับการตอนกิ่ง แต่วิธีนี้จะเลือกใช้กิ่งอ่อนที่มีความยาวประมาณ 10-15 เซนติเมตร ตัดออกจากต้นแล้วนำไปปักชำ หรือแช่ในน้ำยาเร่งรากก่อนที่จะย้ายไปเพาะชำ รดน้ำให้ชุ่ม แล้วทิ้งไว้รอเวลาแล้วสังเกตหากรากยาวแข็งแรงแล้ว สามารถนำไปปลูกได้

การเสียบยอด

ในวิธีนี้ถือเป็นขันตอนการเร่งการเกิดดอกให้เร็วขึ้น เป็นข้อดีของคนใจร้อนและต้องการให้ต้นเตี้ย เกิดดอกเร็ว โดยเป็นการเลือกตัดต้นตอที่มีขนาดยาวประมาณ 10-15 เซนติเมตร ต้องตัดเอาส่วนกิ่งออก และควรเลือกต้นที่สมบูรณ์มีตาดี แล้วเฉียดตาพันธุ์เป็นรูปโล่ห์ นำอีกส่วนที่เตรียมไว้มาเสียบเข้ากันพันต่อด้วยเทปพลาสติก รดน้ำให้ชุ่ม ปล่อยที่ไว้แล้วหมั่นดูตลอดเมื่อโตเต็มทีให้ตัดแล้วนำไปปลูกได้

การเพาะเมล็ด

วิธีนี้อาจใช้เวลาค่อนข้างนานกว่าวิธีอื่น ๆ เนื่องจากการแตกและงอกเป็นต้นกล้าขึ้นมานั้นต้องใช้เวลา และต้องรดน้ำให้พอเหมาะ เมื่อต้นกล้าที่งอกออกมาโตสมบูรณ์ดีแล้ว ก็สามารถนำไปปลูกได้

ดอกไม้ ความรู้เกี่ยวกับดอกไม้ : blossomin.info