ดอกบัว

ดอกบัว (lotus) เป็นพืชอาศัยอยู่ในน้ำ หรือคนมักนิยามว่าเป็น ราชินีแห่งไม้น้ำ มีสีสันหลากหลาย เช่น สีขาว สีชมพู สีชมพูเข้ม สีเหลือง และสีม่วง พร้อมกับมีกลิ่นหอมอ่อน ๆ โดยมีถิ่นกำเนิดมาจากเขตอบอุ่นอย่างทวีปอเมริกาใต้ จีน ญี่ปุ่น และไทย ดอกบัวมีคุณค่าและมีความหมายอย่างลึกซึ้งแตกต่างกันไปตามวัฒนธรรม นแกจากนี้ดอกบัวยังมีคุณค่าต่อมนุษย์หลายด้านอย่างเช่น ด้านความงาม ด้านการแพทย์ ด้านเศรษฐกิจ ด้านวัฒนธรรม และด้านอาหารเป็นต้น

ความเป็นมาของดอกบัว

ดอกบัว ถือเป็นดอกไม้ที่มีประวัติมาอย่างช้านาน พบหลักฐานในหลายประเทศ อย่างเช่น ประเทศจีน ประเทศญี่ปุ่น แถบทวีปอเมริการใต้ และในประเทศไทย ซึ่งหลักฐานที่สามารถบ่งบอกได้คือ หลักฐานตามโบราณคดี หลักศิลาจาลึก หรือภาพแกะสลัก ตามบทกลอนในวรรณคดีที่มีการกล่าวถึงคุณค่าของดอกบัว และคนในสมัยโบราณมักนิยมนำดอกบัวมากราบไหว้บูชา อีกหลักฐานที่สามารถอ้างอิงได้ว่าดอกบักมีมานานคือในศาสนาพุทธ ดอกบัวมีส่วนเกี่ยวข้องตั้งแต่ เมื่อพระพุทธเจ้าประสูติ ตรัสรู้ และปรินิพาน ดอกบัวจึงเป็นความหมายอันลึกซึ้ง และยังเป็นดอกไม้มงคลอีกด้วย

ชีววิทยาของดอกบัว

ชื่อทางวิทยาศาสตร์ : Helumbo nucifera Gaert

อาณาจักร : พืช

วงค์ : Nelumbonaceae

พืชชนิด : ล้มลุก ลำต้นใต้น้ำ

ดอก : ขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ บานในเวลากลางวัน และกลางคืน ขึ้นอยู่กับสายพันธุ์

กลีบดอก : กลีบดอกหนา ปลายแหลม

สีของดอก : ขาว / ชมพู / ชมพูเข้ม / เหลือง / ม่วง

ใบ : ใบเลี้ยงเดี่ยว รูปทรงหัวใจ ลอยบนผิวน้ำ สีเขียว

ลำต้น : เหง้าใต้น้ำ ด้านในมีช่องอากาศ / เมื่ออายุมากขึ้นจะแก่ลำต้นมีลักษณะแข็ง

อาณาเขต : ทวีปอเมริกาใต้ / ไทย / จีน และญี่ปุ่น

การขยายพันธุ์ : การแตกหน่อ

สายพันธุ์ของดอกบัว

ดอกบัวถูกจัดให้เป็นอยู่ในกลุ่มพืษน้ำ สามารถพบเห็นได้หลายประเทศอย่างเช่น จีน ญี่ปุ่น ไทย และทวีปอเมริกาใต้ โดยสามารถแบ่งสกุลหลัก ๆ ออกได้ 3 สกุล ดังนี้

สกุลปทุมชาติ (Nelumbo) หรือที่รู้จักในชื่อ บัวหลวง มีลักษณะเด่นอย่างเห็นได้ชัดคือ มีดอกขนาดใหญ่ กลีบดอกหนาใหญ่ ดอกบานในเวลากลางวัน
สกุลอุบลชาติ (Ntmphaea) หรือที่รู้จักในชื่อ บัวสาย มีลักษณะเด่นอย่างเห็นได้ชัดคือ ดอกระดับกลางถึงใหญ่ กลีบดอกเรียวแหลม ดอกบานในเวลากลางวัน
สกุลวิกตอเรีย (Victoria) หรือที่รู้จักในชื่อ บัวกระด้ง มีลักษณะเด่นอย่างเห็นได้ชัดคือ ดอกขนาดหนาใหญ่ กลีบดอกดูแข็งแรง ดอกบานในเวลากลางคืน

ดอกบัว มีประโยชน์อย่างไรกับมนุษย์

ดอกบัว ถือเป็นราชินีแห่งไม้น้ำ เป็นความงามที่ธรรมชาติสร้างสรรค์ขึ้นมามอบให้กับมนุษย์และระบบนิเวศใต้ผิวน้ำและสิ่งแวดล้อมรอบข้าง นอกจากนี้ ดอกบัว ยังมีคุณประโยชน์ที่หลากหลายดังนี้

ประโยชน์ด้านวัฒนธรรม ดอกบัวถือเป็นดอกไม้คู่คนไทยมาอย่างยาวนานมักนิยมนำมาใช้ในพิธีกรรมที่เกี่ยวกับทางศาสนา อย่างเช่น นำมาเป็นเครื่องไหว้บูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ นำมาใช้ในพิธีกรรมงานศพ พิธีกรรมทางพราหมณ์-ฮินดู เป็นต้น
ประโยนช์ด้านความงาม ดอกบัวมักถูกนำจัดแต่งใส่แจกันประดับภายในบ้าน ที่ทำงาน สถานที่ต่าง ๆ และนำกลีบดอกมาสกัดทำเป็นผลิตภัฑณ์อย่างน้ำอบ น้ำปรุง เป็นต้น
ประโยชน์ด้านอาหาร สามารถนำประกอบเป็นอาหาร เช่น แกงจืด ต้มยำ แกงเขียวหวาน ยำ ใส่ในเมนูส้มตำ หรือสามารถนำมาใส่ในของหวานอย่าง บัวลอย บัวลอยน้ำขิง เป็นต้น
ประโยชน์ด้านการแพทย์ ดอกบัวมีสรรพคุณทางด้านการแพทย์ที่สามารถนำมาสกัดทำเป็นยารักษาอาการได้หลายอาการ เช่น บำรุงกำลัง แก้เสมหะ แก้พุพอง แก้ท้องร่วง แก้ปวดประจำเดือน บำรุงหัวใจ โรคกระเพราะ โรคตับ โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูงเป็นต้น
ประโยชน์ด้านเศรษฐกิจ ถือเป็นอีกหนึ่งสินค้าที่สำคัญของประเทศไทย เป็นสินค้าดอกไม้วุนเวียนทั้งในประเทศและส่งออกไปนอกประเทศได้ด้วย ทั้งดอก ลำต้น และใบบัวสามารถแปรรูปเป็นกระดาษ เชือก และเฟอร์นิเจอร์ได้อีกด้วย